Minęło 10 lat od wejścia Polski do Unii Europejskiej. Otwarcie granic dało możliwość swobodniejszej wymiany towarów miedzy krajami. Najpopularniejsze i najłatwiejsze od strony podatkowej są:
1) wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów (WDT - gdy sprzedajemy oraz transportujemy towar z Polski do innego kraju członkowskiego UE)
2)wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów (WNT – gdy kupujemy i transportujemy towar do Polski z innego kraju członkowskiego UE)
Kto jest odpowiedzialny za transport (czy dostawca czy nabywca) nie ma tu większego znaczenia. Może mieć wpływ jedynie na moment powstania obowiązku podatkowego. Większego znaczenia fakt ten nabiera przy transakcjach „łańcuchowych”. Ale co to są transakcje łańcuchowe? Transakcja łańcuchowa jest wtedy, gdy w sprzedaży tego samego towaru uczestniczy kilka podmiotów, ale towar fizycznie jest transportowany od pierwszego bezpośrednio do ostatniego podmiotu w „łańcuchu”.
Jak to wygląda to od strony podatkowej? O tym w dalszej części.
Do transakcji łańcuchowych należy transakcja trójstronna. Jak łatwo się domyślić, jest to transakcja, w której uczestniczą trzy podmioty, a towar transportowany jest bezpośrednio od pierwszego do trzeciego podmiotu w łańcuchu. Podatkowo można je rozliczyć jak każdą inną transakcję łańcuchową, czyli na zasadach ogólnych lub skorzystać z tzw. procedury uproszczonej.
TRANSAKCJE ŁAŃCUCHOWE
Na wstępie warto przypomnieć czym jest dostawa towarów, o której mowa w art.5 ust.1 pkt. ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z art.7 ust.1 przez dostawę towarów rozumie się
przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Rozporządzanie towarami jak właściciel nie oznacza fizycznego posiadania towaru, ale dysponowanie nim w sensie prawnym na
podstawie zawartej umowy. W ustawie o podatku od towarów i usług kwestię dostaw łańcuchowych reguluje art.7 ust.8: „W przypadku gdy kilka podmiotów dokonuje dostawy tego samego towaru w ten sposób, że pierwszy z nich wydaje ten towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy, uznaje się, że dostawy towarów dokonał każdy z podmiotów biorących udział w tych czynnościach.” Oznacza to, że dochodzi tylko do jednego fizycznego wydania towaru i do kilku dostaw w rozumieniu prawnym.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają odpłatne dostawy towarów i odpłatne świadczenie usług. Każdy z dostawców jest zatem zobowiązany do wystawienia faktury a nabywca
towarów ma prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów. W przypadku udziału w transakcji łańcuchowej, gdy towar jest przemieszczany pomiędzy różnymi państwami, istotną kwestią jest ustalenie, której dostawie należy przyporządkować transport towarów (która dostawa zostanie uznana za dostawę ruchomą). Dlaczego? W transakcji łańcuchowej następuje tylko jedno przemieszczenie towarów bezpośrednio od dostawcy do ostatecznego nabywcy, dlatego transport lub wysyłka towaru mogą być przypisane tylko jednej dostawie. Jest to ważne dla ustalenia miejsca dostawy, a to z kolei ma decydujące znaczenie dla określenia skutków podatkowych dla podmiotów dokonujących poszczególnych dostaw. O co w tym chodzi? Pomimo kilku dostaw tylko jedna – ta ruchoma – będzie mogła być opodatkowana jako WDT/WNT (czyli bez podatku VAT), pozostałe będą musiały być opodatkowane stawką podatku obowiązującą w danym kraju rozpoczęcia lub zakończenia dostawy ruchomej.
O miejscu dostawy towarów mówi art.22 ustawy o VAT:
„1. Miejscem dostawy towarów jest w przypadku:
1) towarów wysyłanych lub transportowanych przez dokonującego ich dostawy, ich nabywcę lub przez osobę trzecią - miejsce, w którym towary znajdują się w momencie rozpoczęcia wysyłki lub transportu do nabywcy;
...
2. W przypadku gdy kilka podmiotów dokonuje dostawy tego samego towaru w ten sposób, że pierwszy z nich wydaje ten towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności nabywcy, przy czym towar ten jest wysyłany lub transportowany, to wysyłka lub transport tego towaru są przyporządkowane tylko jednej dostawie; jeżeli towar jest wysyłany lub transportowany przez nabywcę, który dokonuje również jego dostawy, przyjmuje się, że wysyłka lub transport są przyporządkowane dostawie dokonanej dla tego nabywcy, chyba że z warunków dostawy wynika, że wysyłkę lub transport towaru należy przyporządkować jego dostawie.
3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, dostawę towarów, która:
1) poprzedza wysyłkę lub transport towarów, uznaje się za dokonaną w miejscu rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów;
2) następuje po wysyłce lub transporcie towarów, uznaje się za dokonaną w miejscu zakończenia wysyłki lub transportu towarów.”
Podsumowując:
- Jeżeli transport lub wysyłkę realizuje pierwszy podmiot (dostawca), ruchomą dostawą będzie realizowana przez niego transakcja
Czechy (transport) 
Polska Niemcy Francja
Dostawą ruchomą jest ta pomiędzy CZ a PL. Pozostałe są dostawami nieruchomymi. Oznacza to, że CZ powinni wykazać WDT w swoim kraju (miejscu rozpoczęcia transportu). Dla PL jest to WNT opodatkowane we FR (miejscu zakończenia transportu). Aby móc rozliczyć tą transakcję PL powinno posiadać numer VAT UE we FR. Pozostałe dostawy są nieruchome, czyli opodatkowane w miejscu zakończenia transportu (FR) zgodnie z art.22 ust.3 pkt 2). Dostawy PL-DE-FR są dostawami krajowymi we Francji i opodatkowane stawką vat obowiązującą w tym kraju. Rodzi to obowiązek wyrobienia numeru VAT francuskiego przez kontrahenta PL oraz DE oraz rozliczeniem podatku VAT we Francji. Teoretycznie więc (prawnie) istnieje tylko jedna granica, przez którą transportowany jest towar: jest to CZ – FR. Do ustalenia pozostaje jedynie , między którymi państwami będzie wykazane WDT – WNT.
WDT w CZ WNT we FR
Czechy (transport)
PolskaNiemcyFrancja
- Jeżeli transport lub wysyłkę realizuje ostatni podmiot (odbiorca), ruchomą dostawą będzie transakcja realizowana na rzecz tego odbiorcy
Czechy Polska Niemcy Francja (transport)
Dostawą ruchomą jest ta pomiędzy DE a FR. Pozostałe są dostawami nieruchomymi. Oznacza to, że DE powinni wykazać WDT w CZ (miejscu rozpoczęcia transportu). Dla FR jest to WNT opodatkowane we FR (miejscu zakończenia transportu). Aby móc rozliczyć tą transakcję DE powinno posiadać numer VAT UE w CZ. Pozostałe dostawy są nieruchome, czyli opodatkowane w miejscu rozpoczęcia transportu (CZ) zgodnie z art.22 ust.3 pkt 1). Dostawy CZ-PL-DE są dostawami krajowymi w Czechach i opodatkowane stawką vat obowiązującą w tym kraju. Rodzi to obowiązek wyrobienia numeru VAT czeskiego przez kontrahenta PL oraz DE oraz rozliczeniem podatku VAT w Czechach.
WDT w CZ WNT we FR
Czechy Polska Niemcy Francja (transport)
- Jeżeli transport lub wysyłkę w łańcuchu dostaw realizuje jeden z pozostałych podmiotów, który jest dostawcą a zarówno odbiorcą, ruchomą dostawą będzie transakcja realizowana na jego rzecz, chyba że udowodni, że to on dokonał dostawy – w takim przypadku dostawą ruchomą będzie realizowana przez niego na rzecz kolejnego podmiotu